1. Nồng độ AFP là gì?

Alpha-fetoprotein (AFP) là protein huyết tương có nồng độ cao trong máu thai nhi. Thông thường, một protein AFP sẽ được tạo ra bởi các tế bào gan chưa trưởng thành trong bào thai. Về sinh lý, vào năm đầu đời khi mới sinh, trẻ sơ sinh có nồng độ AFP trong máu tương đối cao, giảm dần xuống mức thấp thông thường. Những người trưởng thành khỏe mạnh và không mang thai thường có nồng độ AFP trong máu rất thấp (không vượt quá 10 ng/ml).

2. Xét nghiệm AFP là gì?

Thông thường, bạn có một lượng rất nhỏ alpha-fetoprotein (AFP) trong cơ thể. Nhưng khi bạn bị mắc các bệnh về gan, một số căn bệnh ung thư hoặc đang mang thai thì chất này sẽ xuất hiện nhiều hơn trong máu. Để kiểm tra nồng độ của protein này, ta cần thực hiện xét nghiệm định lượng AFP trong huyết thanh. Tuy nhiên, nếu nồng độ AFP cao hơn mức bình thường thì không có nghĩa là bạn đang mắc phải các vấn đề về sức khỏe, bởi vì cũng có trường hợp một số người có nồng độ cao hơn so với những người khác.

Các xét nghiệm AFP cũng được sử dụng để phát hiện dị tật bẩm sinh ở thai nhi. Xét nghiệm máu thực hiện khi thai nhi được 15 – 16 tuần tuổi nhằm định lượng mức alpha-fetoprotein sẽ do chính thai nhi sinh ra nhưng nó được hòa lẫn vào máu mẹ. Chính vì thế, xét nghiệm máu mẹ có thể kiểm tra được lượng AF do thai nhi sản xuất ra. Xét nghiệm này có thể chỉ điểm cho các nguy cơ khiếm khuyết ống thần kinh, thai không đầu (thiếu não) hay nguy cơ bệnh Down.

3. Khi nào bạn nên thực hiện xét nghiệm AFP?

Bác sĩ sẽ yêu cầu bạn làm xét nghiệm AFP này trong các trường hợp sau:

• Xác định bạn có bị ung thư gan nguyên phát, tinh hoàn hay buồng trứng hay không?
• Đưa ra lựa chọn phương pháp điều trị ung thư phù hợp nhất.
• Phát hiện sớm ung thư tái phát
• Mẹ bầu làm xét nghiệm alpha-fetoprotein ở tháng thứ 4 thai kỳ.

4. Quy trình thực hiện xét nghiệm AFP

Trước khi tiến hành xét nghiệm, bạn nên hiểu rõ các cảnh báo và lưu ý. Nếu bạn còn bất cứ điều gì chưa rõ, hãy hỏi bác sĩ để có đầy đủ thông tin và hướng dẫn cụ thể.

Bạn sẽ được lấy máu tĩnh mạch từ cánh tay và gửi đi xét nghiệm. Bạn có thể có chút bầm tím nhỏ tại điểm lấy máu nhưng sau đó sẽ trở về bình thường và không ảnh hưởng gì đến sức khỏa hay sinh hoạt hàng ngày. Mẫu máu sẽ được gửi đi xét nghiệm.

Bạn có thể trở lại làm việc và sinh hoạt bình thường sau xét nghiệm.

5. Xét nghiệm AFP có ý nghĩa như thế nào?

5.1. Đối với xét nghiệm AFP để xác định dị tật thai nhi

• Nếu kết quả xét nghiệm là âm tính hoặc bình thường (nồng độ AFP nhỏ hơn 30,25 ng/ml) có nghĩa là thai nhi khỏe mạnh, (kit thử của Roche, máy miễn dịch Cobas c411).
• Nếu xét nghiệm dương tính với nồng độ AFP cao trên hơn 2,5 lần hơn mức bình thường, cho thấy đứa bé có nguy cơ bị mắc dị tật bẩm sinh như nứt đốt sống. Nếu nồng độ AFP giảm, có thể nghi ngờ thai nhi bị hội chứng Down.

Tuy nhiên, đừng lo lắng nếu như kết quả xét nghiệm bất thường. Bởi vì nồng độ AFP có thể tăng trong suốt thời gian thai kỳ do thai nhi của bạn tạo ra nhiều AFP hơn bình thường, hoặc bạn có thể sinh đôi (hai em bé tạo ra nhiều AFP hơn là một). Ngoài ra, các vấn đề như cân nặng, hay việc mắc bệnh đái tháo đường cũng ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Khi nồng độ AFP của bạn quá cao hoặc quá thấp, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn làm thêm xét nghiệm để tìm ra lý do bất thường. Bác sĩ có thể sẽ siêu âm để xác nhận bạn đã mang thai bao lâu và có bao nhiêu em bé, đồng thời xem xét kỹ khả năng mắc các dị tật bẩm sinh. Một xét nghiệm kiểm tra khác là chọc ối, bác sĩ sẽ sử dụng một cây kim dài và mỏng để luồn vào túi ối và lấy một lượng nhỏ ối gửi đi xét nghiệm.

Nếu em bé bị sinh non, bác sĩ sẽ theo dõi bạn chặt chẽ. Nếu các xét nghiệm cho thấy em bé của bạn bị dị tật bẩm sinh hoặc vấn đề khác, hãy xin ý kiến tư vấn của các bác sĩ để bạn có thể đưa ra những lựa chọn tốt cho mình và gia đình.

5.2. Đối với xét nghiệm AFP để chẩn đoán ung thư gan

Nồng độ AFP sẽ tăng rất cao trong máu của bạn. Mức bình thường đối với hầu hết những người trưởng thành khỏe mạnh là từ 0 - 10 ng/mL, (kit thử của Roche, máy miễn dịch Cobas c411).

Các loại bệnh như ung thư, bệnh về gan như xơ gan, viêm gan hoặc vết tổn thương gan đang lành có thể là nguyên nhân làm tăng nồng độ AFP. Khi đó, bạn sẽ cần tiến hành thêm các xét nghiệm để có được kết quả chính xác nhất.

Mức rất cao: 500 - 1000 ng/ml trở lên, thường là dấu hiệu của các bệnh ung thư.

Khi bạn mắc bệnh gan mà nồng độ AFP trên 200 ng/ml thì rất có thể bạn bị ung thư gan.

Xét nghiệm định lượng AFP đóng vai trò quan trọng trong việc tầm soát và chẩn đoán sớm ung thư gan và dị tật thai nhi. Đồng thời, đây là cách để bạn nhanh chóng phát hiện có các vấn đề sức khỏe nói trên, phát hiện sớm bệnh để từ đó bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả kịp thời.