Nhược thị hay còn gọi là mắt lười là sự suy giảm thị lực ở một hoặc cả hai mắt mà không kèm theo tổn thương thực thể nào tại mắt.

1. Nguyên nhân gây nhược thị: 

Nhược thị phát triển do vấn đề bất thường ở thị giác làm thay đổi đường thần kinh giữa một lớp mô mỏng (võng mạc) ở phía sau mắt và não. Mắt yếu hơn nhận được ít tín hiệu hình ảnh hơn. Cuối cùng, khả năng phối hợp hoạt động của hai mắt giảm đi và não sẽ ngăn chặn hoặc bỏ qua thông tin đầu vào từ mắt yếu hơn.Nguyên nhân phổ biến của tình trạng này bao gồm:

Lác mắt có thể gây ra nhược thị bởi vì sự mất cân bằng trong các cơ định vị mắt. Hậu quả của sự mất cân bằng này làm cho mắt bị nhìn chéo vào trong hoặc ra ngoài và ngăn cản chúng hoạt động cùng nhau.

          Các tật khúc xạ (cận thị, viễn thị hoặc loạn thị) có thể gây giảm thị lực do hình ảnh bị mờ hoặc hình ảnh truyền đến não. Nhược thị tật khúc xạ hai mắt không đều xảy ra trong trường hợp khúc xạ không đều giữa 2 mắt, dẫn đến tiêu điểm của hình ảnh võng mạc khác nhau, trong đó hình ảnh từ mắt có tật khúc xạ lớn hơn sẽ kém tập trung hơn. Nhược thị hai bên có thể xảy ra trong trường hợp tật khúc xạ ở cả hai mắt cao như nhau, do não nhận được 2 hình ảnh mờ.

          Sự tắc nghẽn của trục thị giác: trong 1 số trường hợp bệnh lý như đục thủy tinh thể, sụp mi, sẹo giác mạc… gây cản trở ảnh hưởng hoặc hoàn toàn ngăn chặn sự hình thành của một hình ảnh võng mạc trong mắt. Sự tắc nghẽn này có thể gây ra nhược thị. 

1. Phân loại nhược thị:

Bệnh nhược thị mắt chia làm hai loại là nhược thị chức năng và nhược thị thực thể. Nhược thị chức năng là tình trạng thị lực của mắt có thể cải thiện sau một thời gian điều trị và phục hồi chức năng. Còn nhược thị thực thể là tình trạng mắt không thể phục hồi hoàn toàn trở về bình thường được.

Theo mức độ nhược thị được chia làm 3 loại: 

• Nhược thị nhẹ: TL mắt kém từ 5/10 đến 7/10

• Nhược thị trung bình: TL mắt kém từ 2/10 đến 4/10.

• Nhược thị nặng: TL mắt kém từ 1/10 trở xuống.

1. Triệu chứng nhược thị

   • Nhìn mờ: trẻ sẽ có những biểu hiện nhìn mờ 1 bên hoặc cả 2 bên mắt. Tuy nhiên đối với trẻ nhỏ thì thường không nhận thấy sự mờ đó hoặc không biết cách diễn đạt, điều này ảnh hưởng đến sinh hoạt  trong cuộc sống của trẻ.

Nhược thị thường không có triệu chứng và thường chỉ được phát hiện khi sàng lọc thị lực thường quy.

• Nheo mắt, nghiêng đầu: Trẻ có biểu hiện nheo mắt, nghiêng đầu khi nhìn xa. Đây là biểu hiện trẻ đang cố gắng điều tiết để nhìn rõ. 

• Lác mắt là biểu hiện dễ thấy nhất của nhược thị

• Sụp mi.

• Đục thủy tinh thể.

1. Các phương pháp điều trị:

Để điều trị nhược thị bác sĩ cần kiểm tra xác định rõ nguyên nhân gây bệnh như các tật khúc xạ (cận thị, viễn thị, loạn thị) đục thủy tinh thể, sụp mi, …sau đó lên phác đồ điều trị đồng thời phối hợp giữa gia đình và bác sĩ để điều trị đạt kết quả.

• Giai đoạn 1 - Chỉnh kính: Chỉnh kính tối ưu cho thị lực tối đa đối với từng loại TKX. Trẻ được đeo kính đúng số để mắt đạt thị lực tối đa. Có thể sử dụng kính gọng, kính tiếp xúc, kính nội nhãn để điều trị tật khúc xạ của trẻ.

• Giai đoạn 2 - Gia phạt và kích thích thị giác: Sử dụng các phương pháp khác nhau để làm mờ mắt không nhược thị. Trong thời gian gia phạt, trẻ cần được kích thích thị giác mắt nhược thị bằng các bài tập hoặc các hoạt động kích thích thị giác khác như: vẽ tranh, tô màu, nhặt hạt,...

• Giai đoạn 3 - Chỉnh lác (nếu có): Bằng các bài tập thị giác, lăng kính, phẫu thuật. Giai đoạn 2 và 3 có thể linh hoạt, thay đổi vị trí trong một số trường hợp.

• Giai đoạn 4 - Hoàn thiện chức năng thị giác hai mắt: Trẻ được khám, cung cấp các bài tập thị giác hai mắt để các vấn đề về thị giác hai mắt còn lại được hồi phục. Trẻ có chức năng mắt như một trẻ được phát triển mắt bình thường.

1. Cách phòng ngừa nhược thị:

Hiện y học vẫn chưa tìm ra cách phòng ngừa nhược thị hoặc các nguyên nhân khác gây bệnh. Phương pháp duy nhất giúp phát hiện nhược thị là đi kiểm tra mắt định kỳ với bác sĩ nhãn khoa để có thể phát hiện bệnh và lên phác đồ điều trị kịp thời

- Kiểm tra thị lực sớm và định kỳ:

Kiểm tra nhược thị có thể thực hiện kể từ ngay sau khi sinh bằng đánh giá phản xạ đỏ (red-reflex evaluation) và nên lặp lại khi khám sức khỏe định kỳ cho trẻ hàng năm. Tầm soát thị lực hiệu quả nhất khi trẻ còn nhỏ. Nếu trẻ 3 – 4 tuổi không thể thực hiện kiểm tra thị lực tổng quát bằng biểu đồ mắt, ba mẹ nên cho bé đến gặp bác sĩ nhãn khoa ngay để được hỗ trợ điều trị kịp thời.

-Sàng lọc hình ảnh

Sàng lọc hình ảnh (photo screening) có thể được dùng để tầm soát các bệnh về mắt khi trẻ chưa biết nói và chưa thực hiện được các bài test do gặp khó khăn trong học tập hoặc chậm phát triển. Sàng lọc hình ảnh bao gồm việc sử dụng thiết bị ghi hình chuyên dụng có khả năng phân tích phản xạ đỏ để xác định các yếu tố nguy cơ gây ra nhược thị. Với trẻ lớn hơn, bác sĩ có thể kiểm tra độ nhạy với hình vẽ, không yêu cầu biết bảng chữ cái hoặc biểu đồ mắt Snellen.