Hen phế quản có 2 đặc tính then chốt: bệnh sử và các triệu chứng hô hấp (ho, khò khè, khó thở, nặng ngực) biến đổi theo thời gian và độ nặng, và sự giới hạn dòng khí thở ra có thể thay đổi. Triệu chứng bệnh bao gồm những cơn thở rít, thở nhanh, ngực bị co ép và ho đặc biệt xảy ra vào ban đêm hay sáng sớm. Mức độ triệu chứng có thể xếp từ nhẹ đến nguy hiểm tính mạng. Giữa các cơn người bệnh cảm thấy bình thường.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc hen phế quản trung bình khoảng 3,9 % dân số (trẻ em từ 13-14 tuổi chiếm 14,8%), tương đương khoảng 4 triệu người mắc và lấy đi sinh mạng của 3000-4000 người/năm vì những biến chứng của nó.

Do đó, việc nhận biết cơn hen phế quản và xử trí ban đầu đúng là rất quan trọng đối với người bệnh, giúp cho người bệnh thoát khỏi cơn khó thở hoặc giảm bớt trước khi đưa vào bệnh viện.

1. Dấu hiệu nhận biết cơn hen phế quản cấp tính

          Cơn hen phế quản đặc trưng bởi các dấu hiệu như khò khè, khó thở, đau hoặc cảm thấy nặng ngực hay ho. Các dấu hiệu này xuất hiện đột ngột, thường xảy ra sau một yếu tố kích thích như: gắng sức quá mức, tiếp xúc với các chất dị ứng ( khói thuốc lá, khói bụi, các hóa chất tẩy rửa, thuốc, thức ăn,..) thay đổi thời tiết, hay nhiễm virus hô hấp.

          Những triệu chứng báo trước một cơn khó thở do hen phế quản sắp xuất hiện là ngứa họng, ngứa mũi, hắt hơi, ho, chảy nước mắt, nước mũi. Sau những dấu hiệu đó, cơn hen phế quản xuất hiện với các triệu chứng: khò khè nặng cả khi người bệnh hít vào lẫn thở ra, ho liên tục, thở rất nhanh. Nếu nhận biết và điều trị kịp thời triệu chứng khó thở sẽ cải thiện sau vài phút đến vài giờ. Nếu chậm trễ, các triệu chứng nặng hơn như: đau ngực, nặng ngực, nói khó, cảm giác lo âu, bất an, mặt nhợt nhạt, vã mồ hôi, tím môi và đầu ngón. Tình trạng trên nếu kéo dài, người bệnh sẽ bị giảm oxy máu, dẫn đến thiếu máu não và bị ngất, mất ý thức… và có thể tử vong.

1. Sơ cứu cơn hen phế quản

        Để hạn chế tối đa việc xuất hiện những cơn khó thở cấp tính người bệnh phải tuân thủ đúng theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ và tránh các yếu tố khiến mình phải vào đợt khó thở cấp tính. Đồng thời, bên cạnh mình luôn luôn có bình thuốc cắt cơn khó thở dù đang ở bất cứ nơi nào. Đặc biệt người nhà người bệnh hoặc những người bên cạnh cần nắm vững các bước xử trí như sau:

- Bước 1: Lập tức đưa người bệnh rời khỏi tác nhân kích động cơn hen đến nơi thoáng khí, không tập trung nhiều người quanh người bệnh.

- Bước 2: Làm ấm cơ thể người bệnh, tránh điều hòa, quạt ẩm.

- Bước 3: Đỡ người bệnh ngồi dậy hoặc nằm kê cao nửa người (trên giường), giúp người bệnh dễ thở hơn rất nhiều. Tuyệt đối không xoa hay vuốt ngực cho người bệnh. Trong khi người bệnh đang lên cơn hen vì điều này càng khiến khó thở, nặng ngực và tức ngực hơn.

- Bước 4: Sử dụng ngay thuốc điều trị dạng xịt, tác dụng nhanh như Ventolin hoặc Berodual. Nếu hen phế quản nhẹ, thường xịt hít 2 nhát/ lần, là thuốc có tác dụng, cắt cơn hen hiệu quả (vì vậy người bệnh phải luôn mang theo thuốc này bên mình).

Nếu sau 20 phút, nếu cơn hen vẫn không giảm thì tiếp tục xịt them 2 nhát, sau đó nếu triệu chứng vẫn không giảm thì xịt them 2 nhát và đưa người bệnh tới bệnh viện cấp cứu.

- Bước 5: Nếu là cơn hen phế quản nặng (lúc ngồi nghỉ cũng khó thở, nói không hết được nguyên câu, thở dốc): xịt hít thuốc cắt cơn và đưa vào bệnh viện gần nhất.

- Bước 6: Nếu là cơn hen phế quản đe doạ tính mạng (tím tái, lú lẫn, vã mồ hôi, không thể nói chuyện được): gọi ngay xe cấp cứu (cấp cứu 115..), trong thời gian chờ đợi xe thì phải xịt ngay 2 nhát thuốc cắt cơn.Nếu có thể tiêm thuốc giãn phế quản beta 2 dưới da cho người bênh.

1. Các cách giúp hạn chế tình trạng hen khó thở 

         Để giảm thiểu nguy cơ gặp phải hiện tượng hen khó thở, bạn có thể tham khảo một số cách như:

- Thường xuyên vận động, tập thể dục hợp lý: nếu thường xuyên tập thể dục với cường độ cao thì nguy cơ khởi phát các cơn hen khó thở là rất lớn. Do đó thay vì chạy bộ hay thử sức với các bài tập nặng, độ khó cao thì người bị hen suyễn nên chuyển sang tập yoga hay đi bộ nhẹ nhàng;

- Điều chỉnh chế độ ăn uống: không nên sử dụng các loại thực phẩm giàu calo, đồ uống có gas, đồ ăn chứa chất bảo quản, thực phẩm dễ gây dị ứng, đồ đông lạnh hoặc muối chua,... Bạn nên bổ sung các thực phẩm cung cấp nhiều vitamin D, vitamin A, vitamin C, chất chống oxy hóa, thức ăn giàu omega-3, rau củ và trái cây tươi; 

- Các lưu ý khác: đi khám định kỳ, dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ, mang thuốc dự phòng theo bên người, không hút thuốc lá, giữ ấm cơ thể khi giao mùa và trời lạnh, tiêm vắc xin phòng cúm hàng năm, duy trì chỉ số cơ thể phù hợp.