1. Thế nào là chấn thương mắt?

Chấn thương mắt là tình trạng tổn thương tại Mắt có thể do nhiều nguyen nhân khác nhau như; cơ học, lý hóa học gây ra. Chấn thương xảy ra ở mi mắt, lệ bộ và nhãn cầu do đụng dập hoặc do vết thương.

Tổn thương do chấn thương gây ra có thể từ mức độ rất nhẹ chỉ như hạt bụi bắn vào mắt gây cộm chói, giảm thị lực đến những tình trạng nghiêm trọng hơn dẫn đến mất thị lực vĩnh viễn. Các tổn thương trong chấn thương gây ra thường phức tạp, di chứng nặng nề và có tỉ lệ mù lòa cao.

Chấn thương mắt sảy ra trong nhiều hoàn cảnh khác nhau, thường gặp nhất là tai nạn trong sinh hoạt (70%), tai nạn lao động (25%), tai nạn ở trường học, tai nạn giao thông hoặc tai nạn khi tham gia chơi các môn thể thao... 

Một số nguyên nhân chấn thương mắt:

• Nguyên nhân trong xuất công nghiệp thường do những mảnh kim loại văng ra từ các máy móc có tốc độ vòng quay cao như máy tiện, máy mài, máy phay... gây ra.

• Nguyên nhân trong sản xuất nông nghiệp thường có đặc điểm là rất nghiêm trọng, do nhiễm khuẩn, đặc biệt là trực khuẩn mủ xanh vì các tác nhân gây chấn thương là dây thép, lưỡi liềm, lưỡi hái, hạt thóc, lá lúa... nhiễm đất bẩn và phân súc vật.

• Nguyên nhân do hoả khí rất phức tạp, thường xảy ra ở cả hai mắt, có nguy cơ nhiễm trùng cao và kèm theo nhiều tổn thương toàn than phối hợp.

2. Phân loại chấn thương mắt.

Phân loại chấn thương mắt theo vị trí giải phẫu ở vùng bị tổn thương:

• Chấn thương phần phụ nhãn cầu: tổn thương ở mi mắt, xương hốc mắt, lệ đạo, tổ chức và thần kinh hốc mắt... tùy từng vị trí tổn thương sẽ gây ảnh hưởng đến chức năng thị giác và thẩm mỹ của người bệnh. 

• Chấn thương nhãn cầu: Tổn thương ở lớp vỏ nhãn cầu và các thành phần khác của nhãn cầu. Khi tổn thương thường để lại di chứng nặng nề, ảnh hưởng đến chức năng thị giác.

Phân loại theo cơ chế

• Chấn thương đụng dập: Chấn thương mắt do vật tầy tác động với gia tốc lớn, gây đụng dập, xuất huyết hoặc nứt rách các tổ chức của mắt. Chấn thương dạng này làm thay đổi áp lực trong mô và tổ chức nên vị trí nứt, rách thường ở các điểm yếu nhất hoặc ở đối diện vị trí bị tác động.

• Vết thương xuyên: Do vật sắc nhọn tác động, gây đứt, rách tại vị trí tác động. Vết thương xuyên thấu. Tùy tác nhân gây ra vết thương mà tác nhân còn tồn tại trong mô tổ chức mắt, vết thương xuyên có dị vật hoặc không có dị vật.

Hình ảnh. Chấn thương xuyên dị vật nhãn cầu

3. Một số nguyên nhân, triệu chứng của chấn thương mắt

• Tiếp xúc hoặc bị bỏng hóa chất có thể xảy ra do chất lỏng bắn vào mắt. Nhiều loại hóa chất như xà phòng, kem chống nắng, hơi cay... chỉ đơn thuần gây kích ứng mắt, không gây tổn thương vĩnh viễn. Tuy nhiên, bỏng do hóa chất là axit mạnh và kiềm có tính ăn mòn sẽ gây tình trạng nghiêm trọng và lâu dài cho mắt:

• Vết rách ở mí mắt hoặc kết mạc: thường xảy ra do các vật sắc nhọn gây ra

• Vết rách ở giác mạc và củng mạc: thường rất nghiêm trọng và liên quan đến các vật sắc nhọn bằng kim loại hoặc thủy tinh.

• Xuất huyết dưới kết mạc: tụ máu trên bề mặt tròng trắng mắt. 

• Trầy xước giác mạc: Có thể do “đâm” vào mắt bởi một món đồ chơi, vật bằng kim loại, móng tay trẻ, nhánh cây hoặc do đeo kính áp tròng quá lâu….

• Dị vật trong mắt: 

  • Dị vật giác mạc: dị vật nằm trên giác mạc, chưa thâm nhập vào trong mắt, nếu dị vật bằng sắt có thể gây vết gỉ sét trên giác mạc, cần được điều trị ngay.

  • Dị vật trong mắt: Là dị vật nằm xung quanh mắt nhưng chưa thâm nhập vào trong mắt.

• Dị vật trong nhãn cầu: Dị vật thâm nhập vào trong và kẹt bên trong nhãn cầu.

• Chấn thương nhãn cầu và hốc mắt: liên quan đến một lực, một vật tác động thẳng vào mắt và các cấu trúc xung quanh (quả bóng chày, nắm đấm vào mắt, đá vào mặt, quả bóng quần vợt, quả cầu lông và một số vật tương tự đập vào mắt...):

  • Xuất huyết tiền phòng

  • Gãy xương ổ mắt, 

  • Vỡ nhãn cầu

Hình ảnh: Chấn thương đụng dập nhãn cầu đục vỡ thủy tinh thể

4. Xử lý chấn thương mắt.

Khi bị chấn thương mắt cần xử trí ban đầu đúng cách để tránh tổn thương nghiêm trọng hơn.

• Với dị vật kết - giác mạc: cần tránh dụi mắt ngay vì động tác dụi mắt có thể làm dị vật ghim sâu hơn hoặc làm xước giác mạc. Nên chớp mắt vào ly nước sạch giúp dị vật trôi ra ngoài, nếu không hiệu quả hãy đến bác sĩ chuyên khoa mắt để hỗ trợ lấy dị vật ra.

• Với các trường hợp bỏng mắt do bất cứ nguyên nhân gì đều phải rửa mắt ngay bằng nước sạch có sẵn, rửa càng nhiều càng tốt. Trừ trường hợp bỏng vôi sống thì phải gắp vôi ra trước mới tiến hành rửa mắt. Sau đó băng mắt lại và chuyển đến bệnh viện, không được chậm trễ.

• Với vết thương ở mắt kèm dịch nhầy nhớt, lẫn máu thì nên băng che mắt và chuyển đến Khoa mắt, bệnh viện chuyên khoa mắt gần nhất để được xử trí triệt để nhất.

Điều trị chấn thương mắt rất phức tạp, mất nhiều thời gian. Tuy nhiên kết quả thường không như mong muốn. Do đó cần phòng tránh chấn thương và bảo vệ mắt là biện pháp thiết thực nhất.

5. Phòng bệnh chấn thương mắt

Cách đơn giản và hiệu quả nhất để phòng ngừa chấn thương mắt là đeo kính bảo hộ thích hợp khi làm việc hay sinh hoạt. 

Đeo kính bảo hộ có thể tránh được 90% các tổn thương mắt. Vì vậy, nên đeo kính bảo vệ mắt thích hợp khi lao động, tiếp xúc với các công việc dễ bị bụi, hóa chất văng vào mắt. Bạn cũng cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng của các hóa chất và các dung dịch vệ sinh; bạn không nên tự pha trộn các hóa chất.

Đến cơ sở y tế khám ngay khi sảy ra chấn thương mắt.