Viêm dạ dày mạn tính là một danh từ được sử dụng để miêu tả phản ứng viêm của niêm mạc dạ dày bị tổn thương. Nó không phải là một bệnh mà là một nhóm những rối loạn gây biến đổi ở niêm mạc dạ dày khác nhau về hình ảnh lâm sàng, đặc điểm mô học và cơ chế gây viêm.
Phần lớn viêm dạ dày mạn tính không được chẩn đoán vì không có triệu chứng. Chẩn đoán chủ yếu dựa vào nội soi và mô bệnh học, vì thế các nghiên cứu dịch tễ học trong quẩn thể lớn thường kém chính xác.
Nguyên nhân gây viêm dạ dày mạn tính: có nhiều nguyên nhân nhưng hay gặp nhất là nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori. Trên thế giới tỷ lệ nhiễm Helicobacter pylori là trên 50%, tính riêng ở Việt Nam tỷ lệ nhiễm trên 60%. Ngoài ra các nguyên nhân khác ít gặp hơn như: tuổi, di truyền, bệnh nội tiết, bệnh hệ thống, các yếu tố miễn dịch tế bào, các yếu tố ngoại lai khác như nghiện rượu, hút thuốc lá, ăn thức ăn cay, các thuốc chống viêm giảm đau không steroid kéo dài.
Phân loại viêm dạ dày mạn tính dựa vào nội soi và xét nghiệm mô bệnh học. Hiện nay có nhiều cách phân loại viêm dạ dày mạn tính trên nội soi, nhưng cách phân loại được áp dụng phổ biến ở trên thế giới cũng như ở Việt Nam là hệ thống Sydney gồm có 7 loại viêm mạn tính sau: viêm xung huyết, trợt phẳng, trợt nổi, viêm teo, viêm xuất huyết, viêm phì đại, viêm do trào ngược tá tràng dạ dày. Về phân loại viêm dạ dày mạn tính trên xét nghiêm mô bệnh học có các dạng như viêm mạn nông, viêm mạn teo, viêm hoạt động, trong viêm dạ dày mạn tính thường kèm theo polyp, dị sản ruột, loạn sản.
Mặc dù có nghiều nguyên nhân gây bệnh viêm dạ dày mạn tính, nhưng mỗi nguyên nhân gây viêm ở các mức độ và cơ chế khác nhau từ đó có các phác đồ điều trị sẽ khác nhau. Các nguyên nhân gây ra các mức độ bệnh như viêm dạ dày mạn tính, loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa, ung thư dạ dày.
Đã có nhiều nghiên cứu trên thế giới chỉ ra rằng phần lớn nguyên nhân gây viêm loét, ung thư dạ dày có mối liên quan với vi khuẩn Helicobacter pylori, sau khi lây nhiễm từ người sang người, vi khuẩn khu trú ở vùng niêm mạc dạ dày và tiết ra một loại enzyme là urease giúp nó trung hòa acid dạ dày nên nó có thể sinh sống và phát triển trong dạ dày người. Nếu nhiễm chủng Helicobacter pylori không có yếu tố gây độc tế bào thì con người có thể sống hoàn toàn bình thường với vi khuẩn, nhưng nếu nhiễm chủng vi khuẩn Helicobacter pylori có yếu tố gây độc thì sau khi nhiễm vi khuẩn sản sinh ra các yếu tố gây độc tế bào làm cho tế bào dạ dày hoại tử dẫn tới một loạt các bệnh lý như viêm, loét, dị sản ruột, loạn sản, ung thư dạ dày.
Hiện nay có nhiều phương pháp phát hiện vi khuẩn Helicobacter pylori, tuy nhiên chỉ có hai phương pháp tốt nhất và phổ biến nhất là test hơi thở và test nhanh urease trong nội soi dạ dày. Để thực hiện được hai phương pháp này người bệnh cần nhịn ăn trước đó 6 tiếng và không dùng thuốc kháng sinh, thuốc ức chế bơm Proton 2 tuần trước khi làm test hơi thở hoặc nội soi dạ dày sinh thiết để chẩn đoán Helicobacter pylori.
Do không phải nhiễm chủng Helicobacter pylori nào cũng phải chẩn đoán và điều trị nên có những khuyến cáo sau đây người bệnh mới cần thiết phải đi tìm và điều trị Helicobacter pylori:
Loét dạ dày tá tràng, hoặc tiền sử loét chưa được điều trị.
U Maltoma dạ dày.
Dùng aspirin liều thấp kéo dài.
Dùng thuốc giảm đau chống viêm không steroid khi có tiền sử loét dạ dày tá tràng.
Chứng khó tiêu: cân nhắc chỉ định tìm và diệt Helicobacter pylori nếu Helicobacter pylori dương tính.
Thiếu máu thiếu sắt chưa rõ nguyên nhân, giảm tiểu cầu vô căn.
Trào ngược dạ dày thực quản cần điều trị duy trì lâu dài bằng nhóm thuốc ức chế bơm Proton.
Tổn thương viêm teo nặng dạ dày, dị sản ruột hoặc loạn sản dạ dày.
Ung thư dạ dày đã điều trị.
Nhóm đối tượng nguy cơ cao: người có tiền sử gia đình bố mẹ, anh chị em có ung thư dạ dày, đặc biệt trong vùng dịch tễ có ung thư dạ dày cao nếu xét nghiệm có Helicobacter pylori dương tính nên điều trị diệt trừ Helicobacter pylori vì giúp dự phòng và giảm tỷ lệ ung thư dạ dày.
Định kỳ hàng năm theo dõi, xét nghiệm Helicobacter pylori cho những đối tượng đã có chỉ định diệt Helicobacter pylori.
Hình ảnh Bác sĩ khám tư vấn bệnh lý tiêu hóa cho người bệnh tại Bệnh viện Bưu điện